Τούτες οι λεξεις γραφονται με αφορμη την Παγκοσμια Ημερα Θεατρου στην Εκπαιδευση που απο το 2008 ο Διεθνης Οργανισμος για το θεατρο στην Εκπαιδευση IDEA-International Drama/Theatre and Education Association,εχει ορισει την 27η Νοεμβριου ως την παγκοσμια ημερα θεατρου για την εκπαιδευση IDEA day και στο πλαισιο αυτου του εορτασμου καλει τους συμμετεχοντες αλλα και ολους οσοι εμπλεκονται με το θεατρο,το εκπαιδευτικο δραμα,το θεατρικο παιχνιδι σε οποιαδηποτε διαδικασια τυπικης ή μη τυπικης εκπαιδευσης να δημιουργησουν και να λαβουν μερος σε εκδηλωσεις,παραστασεις,επιμορφωτικες συναντησεις,παρεμβασεις σε σχολεια κ.α.
Στην Ελλαδα τις εκδηλωσεις συντονιζει και προωθει το Πανελληνιο Δικτυο για το θεατρο στην εκπαιδευση.
Ετσι φετος ,οπως και καθε χρονο την 27η Νοεμβρh το ΠΔΓΤΘΣΕ μας καλει ολους να αναλάβουμε πρωτοβουλίες σε σχολεια,πανεπιστημια,θεατρα και δημοσιους χωρους που θα τονιζουν την πολυμορφη σημασια του θεατρου στην εκπαιδευση για την διαδοση της ανθρωπιστικης παιδειας,την διασφαλιση της ειρηνης και των ανθρωπινων δικαιωματων σε ολο τον κοσμο και ειδικοτερα των παιδιων και των νεων των περιθωριοποιημενων κοινοτητων και των λαων που απειλουνται απο την βια,τον ρατσισμο και τον πολεμο.
Το ̈΅ΠΔΓΤΘΣΕ υποστηρίζει πως το θεατρο ειναι αναγκη να υπαρχει με τριπλο ρολο στην εκπαιδευση :ως μορφη τεχνης,ως εργαλειο μαθησης αλλα και ως μεσο κοινωνικης παρεμβασης.Αυτες οι διαφορετικες πλευρες που αλληλοσυνδεονται ,αλληλοτροφοδοτούνται αλλα και συνυπηρετουν ενα κοινο οραμα:Μια παιδεια που θα συμβαλλει στην καλλιεργεια δημιουργικων ανθρωπων ,που θα μπορουν να ειναι ευαισθητοποιημένοι στα σημεια των καιρων,με την ενσυναίσθηση τους ανεπτυγμενη,εξελισοντας διαρκως τον εαυτο τους και συμβιωνοντας ετσι αρμονικα με τους υπολοιπους ανθρωπους σε οποιο περιβαλλον κι αν βρεθουν.
Για φετος,για το 2018 οι δρασεις για την Παγκοσμια ημερα θεατρου στην εκπαιδευση εχουν τιτλο :”Μπροστα στις νεες προκλησεις,2018:”Θεατρο και παραστατικες τεχνες στην εκπαιδευση:ουτοπια ή αναγκαιοτητα”? και φυσικα συνδέεται με το επακολουθο ερωτημα για το αν : “Η εδραιωση του θεατρου στην εκπαιδευση αποτελει ουτοπια ή αναγνωριζεται ως αναγκη για την οποια οφειλουμε να εργαστούμε απο κοινου ωστε να γινει πραγματικοτητα”!
Μελη και συνεργατες του ΠΔΤΘΣΕ θα παρουσιασουν σε διαφορες πολεις και με ελευθερη εισοδο βιωματικα εργαστηρια,ημεριδες και συζητησεις με εκπαιδευτικους καθως και δραστηριοτητες για παιδια και νεους.
Προσωπικα σε συζητησεις που εχω κανει κατα καιρους με εκπαιδευτικους ,τοσο παλαιότερους οσο και πιο νέους και ανιχνευοντας τροπους και παιδαγωγικες συνταγες,που να οδηγουν τους μαθητες στο να ειναι περισσοτερο ομαδικοι και συνεργατικοι αλλα και ταυτοχρονα πειθαρχημενοι πολυ δυσκολα προκρίνεται ως προς την επιτευξη αυτων των σκοπων η σχολικη αιθουσα. Κι αυτο γιατι με την προκαθορισμενη υλη και την περιοριστικοτητα του αναλυτικου προγραμματος αμβλυνονται δραματικα τα παιδαγωγικα αποτελεσματα και μειωνονται οι πιθανοτητες επιτευξης αυτων των στοχων.
Εδω βεβαια παρεμβαινει και ο ανθρωπινος παραγοντας και το ταλεντο και ο ζηλος με την θεληση του καθε εκπαιδευτικου στον οποιο παρεχονται καποια “παιδαγωγικα εργαλεια”που θα μπορουσαν να διευρυνουν συμπεριφορες ,να διαμορφωσουν αξιες που εχουν ισχυρα θετικη σηματοδοτηση και ιεραρχουνται ψηλα σε ηθικο επιπεδο στον συγχρονο πολυπλοκο κοσμο μας.
Λογω της εκπαιδευσης μου στο Ψυχοδραμα και το θεατρικο παιχνιδι,δεν μπορω να να σκεφτώ πιο καταλληλη και πιο ε μβριθή παιδαγωγικη μεθοδο απο το θεατρο.
Οι Αρχαιοι Ελληνες με την πλουσια συνεισφορα τους σε αυτο,αφου πρωτοι ειχαν συλλαβει την αξια του,μιας και το θεωρουσαν σαν το σχολειο του λαου και γιαυτο φροντιζαν να μπορουν να ωφελουνται ολοι ανεξαιρετως οι κατοικοι,ακομη και οι αποροι για τους οποιους προβλεποταν ειδικη μεριμνα,μας διαβεβαιώνουν για τις ευεργετικες του επιπτωσεις στην ζωη μικρων και μεγαλων!
Θαρρω πως στην σημερινή κρίσιμη κατάσταση, όπου ο ρόλος του πολίτη θα πρεπει να είναι οσο ποτε αλλοτε ουσιαστικός και αναγκαίος, πιστεύω ότι το Θέατρο μπορεί να εξυπηρετήσει αυτες τις προτεραιοτητες και με τις βιωματικές τεχνικές και προσεγγίσεις να διαμορφώσει τις συνθήκες εκεινες τις ικανες προς την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών και των μαθητών σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να τους ενθαρρύνει να ενεργοποιηθούν πιο δυναμικά ως πολίτες και οχι απλα να υπαρχουν σαν χρηστες υπηρεσιων και καταναλωτες πραγματων.
Να διεκδικησουν και να κερδισουν ενα πιο ενεργο ρολο για ολα αυτα που επιχειρουνται να γινουν για αυτους,χωρις αυτους!
Ας δουμε ομως πως το θεατρο και το δραμα στην εκπαιδευση αποκτα εκεινη την δυναμικη αλληλεπίδραση σαν παιδαγωγικο εργαλειο,που θα χαρισει στα παιδια και αρχες για την ζωη αλλα και μαθησιακα περιεχομενα απαραιτητα για τη ολοκληρωμενη εκπαιδευση τους. Καταρχην και εξ ορισμου το θεατρο αποτελει μια εναλλακτικη μορφη επικοινωνιας και εκφρασης,πραγμα που διευκολυνει την συμμετοχικοτητα ολων,ανεξαιρετως της αποδοσης τους σαν μαθητες,μιας και δεν ειναι αποστειρωμενο και αποκομμενο απο τον εξω κοσμο.
Η αλληλεπιδραστικη και διαλογικη παιδαγωγικη του θεατρου με την πρακτικη ελευθεριας και ανταλλαγης αποψεων δημιουργει και κυριως προωθει βιωματα (μεσω της θεατρικης παραστασης)δημοκρατιας,ισοτητας και δικαιοσυνης.
Και μαλιστα κατα τετοιο τροπο που παρα τον ενιοτε ατομικισμο που χαρακτηριζει τις κοινωνιες και τις εποχες μας,διδασκει συνεργασιες μεταξυ των παιδιων,αγωγη ενσωματωσης και συμμετοχικοτητας ολων,με παιγνιωδης τροπους που αφομοιωνονται ευκολοτερα απο τα παιδια.
Ετσι μπορουμε να σκεφτούμε την θεατρικη παρασταση σαν μια αλυσίδα που κανενας της κρικος δεν πρεπει να σπασει, γιατι αυτο θα ειναι επιζημιο για ολους.Αναγκαστικα τα “εγω”υποχωρουν για την επιτυχια του “εμεις”και ταυτοχρονα φανερωνεται η αναγκη της συνεργασιας διχως περιορισμους και ανεξαρτητως διαφορετικοτήτων αφου το επιθυμητο και προσδοκωμενο αποτελεσμα και η αναγκαιοτητα του δεν αφηνει τετοια περιθωρια και ειναι κοινο για ολους.Υποχρεουμαστε ετσι να συνδράμουμε στην επιτυχια του καθενος ξεχωριστα για χαρη του γενικου καλου αλλα και του δικου μας καλου.
Το να μπορεις να εισαι σαν ατομο συνεπης και ευσυνείδητος για χαρη ενος κοινου στοχου αποδιδει τελικα και στον εαυτο σου πολλα ευεργετηματα που περνανε μεσα απο την επιτυχια της συλλογικοτητας,η οποια ειναι οχι μονο απαραιτητητη αλλα και το ζητουμενο σε ενα συλλογικο δρωμενο.
Για να στεφει με επιτυχια μια θεατρικη παρασταση κανεις δεν μπορει να μεινει πισω,να αγνοεί ή να αγνοηθει καποιος συμπρωταγωνιστης γιατι ολοι μαζι θα εχουν μεριδιο και απο ολους συναρταται η στοχευση στο επιθυμητο αποτελεσμα.
Η δραση,η αλληλεπίδραση,η συνεργασια,η λεκτικη και σωματικη επικοινωνια αλλοτε σε ζευγαρια,αλλοτε σε μικρες ομαδες ή και στο συνολο,δημιουργει αναστοχασμους και καταστρωνει επανασχεδιασμούς των παγιωμένων και στειρων στασεων μας που μεχρι τωρα υιοθετουσαμε.
Μεσα σε αυτη την δυναμικη διαδικασια το θεατρο και το δραμα ενεργοποιουν και την κριτικη σκεψη των παιδιων και χρησιμοποιοντας τα εργαλεια του με τον καταλληλο τροπο,αυξανουν τις επιδόσεις τους τοσο στον γραπτο ,οσο και στον προφορικο λογο,τον οποιο τωρα προσεγγιζουν με ιδιαιτερη ανεση και αυτοπεποίθηση στην ετυμολογια του.
Ταυτοχρονα μπορουν να επικοινωνουν πιο ευκολα με νοηματα και να εκμεταλλεύονται την ανεση τους στην γλωσσα του σωματος και την κινηση τους στο χωρο.
Με την θεατρικη αγωγη μπορουν πλεον να παραστουν,να αναπαραστούν και να αναλυουν μεσω της αποκρισης τους στις διαφορες θεατρικες φορμες.Με τον τροπο αυτο ειναι σε θεση να γνωριζουν και να κατανοουν σε βαθος την πολιτισμικη τους κληρονομια και γλωσσα, πραγμα που τους βοηθάει αποφασιστικα ωστε να εκτιμούν σωστα και ουσιαστικα και συγχρονως αντλουν απο αυτα εμπνευση για να διερευνήσουν νεες συμπεριφορες,στασεις και αξιες στο συγχρονο κοσμο.
Στην δραματικη τεχνη και το θεατρικο δρωμενο μεσα απο τους κοινωνικους ρολους που παιρνει ο μαθητης ενδυναμωνει την αυταρκεια του,την εμπιστοσυνη στον εαυτο του και στην κατανοηση των διαφορετικων, απο την πλειοψηφια των συμμαθητων του.Τα οποια αρνητικα βιωματα που κουβαλα που του δημιουργουν ελλειψη πρωτοβουλιων, με την παρεμβαση της ομαδας και του υπευθυνου παιδαγωγου/θεατροπαιδαγωγου οδηγουνται σε επαρκεια της αυτοεκτιμησης του και πλουτίζουν τις προσδοκιες που εχει απο τον εαυτο του,μιας και βελτιωνει αισθητα την αντιληψη που εχει για τον εαυτο του και τις ικανοτητες του.
Και ολα αυτα με τροπο δημιουργικο,ομαδικο,βιωματικο,συνεργατικο και κυριως αμεσο και αποτελεσματικο.
Ειναι δεδομενο,οτι το αστικοποιημενο παιδι ειναι πολυ σκληρα εργαζομενο,οπως και οι γονείς του και καθημερινα ακολουθει ενα πολυ βαρυ κι εν πολλοις ανελαστικο και με λιγοστες ευκαιριες να εκτονωθεί κατα την διαρκεια της ημερας προγραμμα και να “αναπνευσει”λιγακι απο τις επαναλαμβανομενες υποχρεωσεις του.
Στο θεατρο του δίνεται η ευκαιρία και η δυνατοτητα να αποδρασει απο τους στενους και αγχωτικους αυτους ρολους και να “ταξιδεψει” στο χρονο,στο χωρο,να αναμετρηθεί με τον εαυτο του και να “επιμηκυνει” τις διαστασεις του με τις οποιες αντιλαμβανεται τον κοσμο γυρω του.
Στο παιξιμο μιας θεατρικης παραστασης μπορει να “τσαλακωθεί”,να “γρατσουνιθει”και να “ξεχειλωσει”τον εαυτο του απο τους ασφυκτικους ρολους που εχει επωμιστεί.
Μαθαινει να ξεπερνα τις αντοχες του,να δοκιμασει τα ορια του αλλα και να δοκιμαστει παρα τους οποιους ενδοιασμούς του, στην βασανο και την εμπειρια της αυτοέκθεσής του.
Με τις κωδικοποιήσεις και τις αποκωδικοποιησεις μεσα απο το θεατρικο δρωμενο τα παιδια και με το θεατρο σαν παιδαγωγικο εργαλειο μοιαζουν σαν μια ορχηστρα συναισθηματων που ενεργοποιειται μεσα στη ψυχη των παιδιων.
Διεγειρεται το μυαλο τους ,το σωμα τους,η κινηση τους, η φυσικη και η συναισθηματικη.
Με την ενεργό συμμετοχή τους τα παιδια ασκουνται στο να συλλαμβάνουν αμεσα και ενεργητικα τα κρυμμενα νοηματα ,να βλεπουν κατω απο την επιφανεια των λεξεων και των λογων και πολλες φορες την ασυνέπεια που διακρινεται αναμεσα στα λογια και τα εργα.
Αποκτουν τις δεξιοτητες εκεινες και την ευχερεια στην αναλυση και την ερμηνεια των γραπτων αποδομωντας και αναδομωντας νοηματα συμφωνα με τις προθεσεις και τους σκοπους για τους οποιους παιζουν ή αγωνιζονται να αναδείξουν στην ζωη τους. Μπορουν να αναστοχαζονται στον τροπο με τον οποιο ορισμενες ιδεες και συναισθηματα και μηνυματα εχουν ασυνειδητα σωματοποιηθει και μαθαινουν να εκφράζονται μεσω του σωματος τους και να καταλαβαινουν οταν αυτο εχει κατι να του πει.
Σε καθε περιπτωση κριτικαρουν και αποδομουν τις αγονες συμβασεις και τους τυπολατρικους συμβολισμους,παρεχοντας μας την φρεσκια,την συγχρονη και νεανικη τους ματια!
Αποκτουν επαφη,δρουν,διαδρουν και εκφραζονται μεσα στην ομαδα.Νοητα μπορούν να μεταμορφώσουν και να μεταφορτωσουν τον εαυτο τους στον χώρο,στον χρονο και στα γεγονοτα.Με την ενεργη τους συμμετοχη να ανταλλάσσει ενεργειες και συναισθηματα με τους υπολοιπους τον φέρουν να ανηκει μεσα στην ομαδα σαν ισοτιμο μελος κατι που ευνοειται και απο την κυκλικη διαταξη της ομαδας στην θεατρικη διαδικασια.
Οι στοχευμενες παραστασεις το οδηγουν σε επιλυση προβληματων και η γενικοτερη μαθηση τους βελτιωνεται ορος το ποιοτικοτερο. Πληθος αξιοποιησεων και καλλιεργειας δεξιοτητων(νοητικων,κοινωνικων,αισθητικων,ηθικων,σωματικων)ενισχυουν την κριτικη ,την διεισδυτική,αποκλινουσα και καλλιτεχνικη του σκεψη και σε συνεργειες με την ομαδα οταν δομουν ολοι μαζι ενα θεατρικο δρωμενο αυτοπροσδιοριζοντας αλλα και αυτοαναγνωριζοντας ο καθενας απο τη θεση του την δυναμικη του, απο την οποια θα μπορουσε να αποδωσει καλυτερα και να εκφραστει διεξοδικότερα.
Μεγαλο βημα προς τη αναγνωριση των δυνατοτητων του το κατακτα αποκτωντας ματιά με κατανοηση,αντιληψη και σεβασμο προς τη διαφορετικότητα.
Συμπερασματικα χρησιμοποιωντας το “απροβλεπτο” των τεχνων στην “δεδομενη”διδακτεα υλη και δημιουργωντας τα καταλληλα δρωμενα θα εχουμε στα χερια μας ενα δυναμικο παιδαγωγικο/εκπαιδευτικο εργαλειο με πολλαπλα οφελη! Τελος το θεατρο στην εκπαιδευση οφειλει να λογιζεται σαν ενα εργαλειο αντιμετωπισης των κοινωνικων ζητηματων και σαν μια μεθοδο που μεσω της τεχνης που προσφερει πολλες ευκαιριες για προωθηση του κοινωνικου μετασχηματισμου!!!
*ΠΔΓΤΘΣΕ:Πανελληνιο Δικτυο για το θεατρο στην εκπαιδευση.