Φανταστείτε την κατάθλιψη σαν μια μαυροντυμένη γυναίκα που απρόσκλητη μας επισκέπτεται στη ζωή και στο σπιτικό μας. Μπορεί ακόμη να την έχουμε συναντήσει και στον δρόμο τυχαία και να έχουμε ανταλλάξει λοξές, κλεφτές ματιές. Μα αν τύχει και χτυπήσει την πόρτα σας μην την διώξετε...προσκαλέστε την μέσα, προσφέρετέ της ένα κάθισμα, συμπεριφερθείτε της όπως σε όλους τους φιλοξενούμενούς σας και ακούστε με προσοχή αυτά που έχει να σας πεί... Στην εποχή μας και σε βαθμό ολοφάνερα πιο συχνό απο οτι παλαιότερα συναντάμε ανθρώπους - αντρες και γυναίκες -με ενα βαθύ σούρουπο στα μάτια τους ή ακόμη κι ολότελα σβηστούς, σε απόλυτο σκοτάδι. Μπορούμε να δούμε μέσα τους την πλήρη εγκατάλειψη του εαυτού τους, την βεβαιωμένη παράδοση, το ρήμαγμα της ενεργητικότητάς τους, ακόμη και την απουσία κάθε διάθεσης για ανάκαμψη και μια ολοένα και πιο σαφή εικόνα προς την επέρχουσα ψυχική κατάρρευση και παράδοση από κάθε μορφή αντίδρασης. Και μοιάζουν αυτοί οι άνθρωποι σαν τα παλιά μεγάλα εργοστάσια που κάποτε σφίζαν απο ζωή, από φωνές, από παρουσίες και τώρα στέκονται εκεί έρημα, μισοσκότεινα, σιωπηλά και βυθισμένα σε περασμένα μεγαλεία. Ακινητοποιημένα,ψευτοστηρίζονται στις σαπισμένες κολώνες τους, καιρό τώρα, λες και πάγωσε ο χρόνος ξαφνικά κι απο τον χαλασμό που γινόταν με τις φωνές των ανθρώπων που δούλευαν εκεί, τώρα μοιάζουν με νεκροταφεία ονείρων, σκέψεων, πράξεων, σχέσεων και κάθε μορφής συναφειών. Σαν έρχεσαι σε επαφή με αυτούς τους ανθρώπους που δέχθηκαν την επίσκεψη της “θείας με τα μαύρα” κι έχεις μια κοντινή επαφή μαζί τους, οπότε κι ένα θάρρος παραπάνω, ένα από τα πρώτα πράγματα που σου έρχονται στο μυαλό είναι να μπορέσεις να βοηθήσεις, να πλησιάσεις πιο κοντά τους και τουλάχιστον να τους ακούσεις και να δηλώσεις την επιθυμία σου οτι θα κάνεις ότι μπορείς...
Λίγα πράγματα ξέρεις και ακόμη λιγότερα θα μπορέσεις να καταφέρεις παρόλη την καλή σου πρόθεση... Σε αυτό το σημείωμά μου θα προσπαθήσω με κάθε τρόπο να αποστασιοποιηθώ απο την ιδιότητά μου σαν ψυχολόγος και θα προσεγγίσω το θέμα όπως το βλέπω και το αντιλαμβάνομαι σαν πολίτης, σαν μέλος αυτής της κοινωνίας με συμμετοχική και συνεργατική πορεία μέσα σε αυτήν και τις πολύπλευρες διαστάσεις της. Έτσι, στον συνεχώς μεταβαλλόμενο και ασταθή κοινωνικό ιστό και δίχως τις ικανές εκείνες κοινωνικές σχέσεις και δεσμούς που δημιουργούσαν γερούς και στέρεους συνεκτικούς δεσμούς και μπορούσαν συχνά να αποτελούν ανάχωμα στις επελάσεις των καταθλίψεων, ο σημερινός άνθρωπος παραμένει ολομόναχος. Έρχεται συχνά σε ολομέτωπες συγκρούσεις, τρέχει να προλάβει τις γρήγορες εναλλαγές των δεδομένων βιώνοντας διαρκώς την συνθήκη της ανασφάλειάς του, που γίνεται πλέον ένα καθεστώς κι ένα ρήγμα που συνεχώς βαθαίνει στην ζωή του. Στην αυστηρή και άκαμπτη ορθολογικοποίηση των πάντων και με τα πάντα να είναι μετρήσιμα χρηματιστηριακά με θρησκευτική ευλάβεια, όλα κρίνονται από την αποτελεσματικότητά σου, η οποία θα φέρει το κατά το δυνατόν, το μεγαλύτερο κέρδος... Η οικονομία και οι νόμοι της είναι ο απόλυτος άρχοντας και η μοναδική αλήθεια! Ο άνθρωπος αποπροσωποποιείται και πλέον δεν έχει καμία σημασία!
Μιας και δεν παίζουν κανένα ρόλο, αφού δεν αποφέρουν το παραμικρό κέρδος, ούτε το πνεύμα του, ούτε τα συναισθήματά του, ούτε καν τα ταλέντα του! Το μόνο που αφορά το παρόν καπιταλιστικό σύστημα είναι η εξειδίκευση σου που θα είναι η κατάλληλη και που χρειάζεται αυτή τη στιγμή η οικονομία. Σε αυτό το σύστημα που η ορθολογικοποιημένη και με σαφήνεια μετρήσιμη, η απο πριν υπολογισμένη αποτελεσματικότητα που δεν μπορεί να ξεφύγει ούτε κατα χιλιοστό απο τα προκαθορισμένα, στερεί από τον άνθρωπο την ζεστασιά της ύπαρξης του αλλά και του ακινητοποιεί και του παγώνει κάθε διακίνηση των συναισθημάτων του, που απαιτούν οι σχέσεις και οι επαφές του κάθε ανθρώπου. Ο ίδιος δυσκολεύεται να είναι σε άμεση επαφή με τα “εντός” του να πελαγοδρομούν και να νιώθουν χαμένα και ανενεργά. Έτσι οι επιπτώσεις, σε όποιους δεν μπορούν να συγχρονιστούν υπό αυτούς τους όρους, δεν έχουν μόνο κόστος στην υλική πλευρά της ζωής των ανθρώπων αλλά κυρίως στην ψυχοσυναισθηματική, την νοητική και γενικότερα στην εύρυθμη λειτουργία της ύπαρξης τους. Το ψυχοσυναισθηματικό κόστος είναι ανυπολόγιστο! Ακόμη και ο μορφωμένος και παιδευμένος άνθρωπος αντιλαμβάνεται πλέον ότι ο κόπος που κατέβαλε, οι οποίοι αγώνες και θυσίες που διεξήγαγε για να μπορεί να υπάρξει σαν συγκροτημένη και ώριμη προσωπικότητα, όλα αυτά διόλου δεν αφορούν ή έχουν να προσφέρουν κάτι στο παρόν οικονομικό σύστημα. Μιάς και το ζητούμενο είναι να αποτελέσει ο ίδιος μια “χρήσιμη, πλην όμως αμελητέα μονάδα”στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Ένα ελάχιστο γρανάζι και τίποτε παραπάνω από ένα εξειδικευμένο υλικό που μπορεί να είναι και αναλώσιμο ανα πάσα στιγμή! Εξαφανίζεται δηλαδή ο ανθρώπινος παράγοντας και οι ιδιότητες του και πλέον προσδιορίζεται μονάχα απο το πόσο κατάλληλη ειναι η μονοδιάστατη εξειδίκευσή του, την οποία βέβαια οφείλει να μεταβάλλει να να προσαρμόζει συχνά αναλόγως των συνεχών μετασχηματισμών “της αξίας” της στο χρηματιστήριο της χρησιμότητας που εχει η απόδοσή του. Πάντα ως προς την καλύτερη εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων και του κέρδους που ο ίδιος θα δημιουργεί για λογαριασμό άλλων... Ο άνθρωπος ενδοσκοπώντας, όχι απλά νιώθει μετέωρος και και χωρίς καμιά αυτοπροσδιοριστική σταθερή και αξία αλλά και χωρίς να έχει την παραμικρή δύναμη αφού έχει απεμπολήσει την ικανότητά του να υπάρχει “σαν υποκείμενο ”της ιστορίας” το οποίο θα συμμετέχει στην διαμόρφωσή της αλλά λογίζεται μονάχα σαν ένα “περιττό κι αναλώσιμο έρμαιό της”... Χάνει την συνείδηση του εαυτού του, την στοχαστική του δυνατότητα και η ιστορία του αλλά και η διαμόρφωση της ταυτότητας του πλέον συμπίπτουν μονοδιάστατα με την “καταλληλότητά” του και την επικαιρότητά της. Σαν ενα γραναζι που οφείλει προσαρμόζει συνεχώς την εξειδίκευσή του! Σαν να βρίσκεται μέσα σε μια κινούμενη άμμο στην οποία πρέπει συνεχώς να μετακινείται με περισσή ελαστικότητα για να κερδίσει απλά την ύπαρξή του, για να έχει το κεφάλι του έξω από την λάσπη .Ίσα ίσα για να μπορεί να επιβιώνει ! Δεν μπορεί σε καμία κοινωνική συνθήκη ο άνθρωπος σαν οντότητα να αξίζει μονάχα γι αυτό που είναι ειδικευμένος να παράγει κι όχι γι αυτό που νιώθει, για την αντίληψή του, την ποιότητά του, την ευγένειά του, την προσωπικότητά του που δεν δύναται να είναι μονοδιάστατη και μονόχνωτη.
Είναι βάρβαρο ένα σύστημα που σε αξιολογεί μονόπλευρα και μόνο αν διεκπεραιώνεις συγκεκριμένες εντολές και πράγματα και ικανοποιείς μονοσήμαντες, μονομερείς απαιτήσεις. Είναι σαν να απευθύνεσαι σε μηχανή κι αυτό δεν μπορεί να είναι φυσιολογικό,δεν μπορεί να είναι ανθρώπινο! Απο τον απανθρωπισμό και την αποπροσωποποίηση βαδίζουμε ολοταχώς προς την μηχανοποίηση του ανθρώπου, που τον θέλει απομακρυσμένο και ουσιαστικά ευνουχισμένο κι αποκομμένο από την ανθρώπινή του φύση. Είναι σαφές και θαρρώ φυσιολογικό πως σε αυτές τις συνθήκες η προσωπική του ευαλωτότητα και η ψυχική του ανθεκτικότητα δεν μπορεί παρά να κλωνίζονται. Το ψυχοσυναισθηματικό του οικοδόμημα δεν θα μπορεί να ισορροπεί ικανοποιητικά και θα δέχεται επισκέψεις από θείες με μαύρα ρούχα! Η πίεση που ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει σε τέτοιες συνθήκες κι έχοντας πάντα την έγνοια της αυτοπραγμάτωσης κατα νού του, σιγά σιγά τον ωθούν να απεμπολεί κάθε πιθανή προσέλκυση της ευτυχίας στην ζωή του. Αυτό που ο Φρόυντ μας είπε πως “η ευτυχία είναι η εκπλήρωση κάποιας παιδικής μας επιθυμίας” μοιάζει τώρα αυτομάτως και αναπόδραστα ακυρωμένο και με τον τρόπο αυτό ο ίδιος ο άνθρωπος καταργεί και παραιτείται από κάθε τέτοιο στόχο στην ζωή του. Θέλει προσοχή! Δεν μπορεί πάντα οι στιγμές, οι κατάλληλες για βαθιές και ειλικρινείς αυτοαξιολογήσεις, για τίμιες αυτοκριτικές και συνεπείς απολογισμούς να αναβάλλονται επ’ αορίστω!
Γιατί οι “θείες με τα μαύρα ρούχα” θα πληθαίνουν τις επισκέψεις τους στο ψυχικό μας σπιτικό! Οι ψυχικές ανθεκτικότητες θα φθίνουν όλο και περισσότερο γιατί ένα πράγμα που μας κρατάει ζωντανούς είναι η όσμωση με τον εαυτό μας, οι εναλλαγές της ζωής με τα καλά και τα κακά της γεγονότα και γενικά η συναισθηματική κινητικότητα που θρέφει την εσωτερική μας δύναμη, την ατσαλώνει και καθιστά ισχυρή την εξέλιξη της αυτοπράγματωσής μας. Είναι χιλιάδες οι εκκρεμότητες που έχουμε αφήσει να ξεχαστούν μέσα μας, οι φιλοδοξίες μας που έχουν πια σαπίσει, τα ακυρωμένα όνειρά μας, οι πολλές ακρωτηριασμένες επιθυμίες μας και οι μύριες προδομένες κι αθετημένες προσδοκίες που επιφυλάξαμε για τον ίδιο μας τον εαυτό. Τον αληθινό, τον γνήσιο, τον δικό μας, τον ουσιαστικό,τον πραγματικό, τον παιδικό μας...εαυτό!
Κι αφού λέγεται πως “ευτυχία είναι η εκπλήρωση κάποιας παιδικής μας επιθυμίας”ακόμη κι αν καταφέραμε να έχουμε μια άνετη και εύκολη ζωή, δίχως οικονομικές στερήσεις, ο πλούτος δεν μπορεί να μας δώσει παρά ελάχιστη ευτυχία...γιατί απλούστατα ο πλούτος δεν είναι επιθυμία καμιάς παιδικής ηλικίας!!! Απο κεί και πέρα οι αντιδράσεις μας απέναντι σε όλο αυτό πιθανότατα θα ειναι σπασμωδικές και αυτή η τεράστια ποσότητα θυμού αναμεμειγμένου με πίκρα θα μας ωθήσει να προστρέξουμε σε επιφανειακές ανούσιες και πλασματικές φυγές, όπως τα χαρτιά και ο τζόγος, τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, το ατελείωτο φαγητό, η παράλογη υπερκατανάλωση και τα ασταμάτητα ψώνια, οι ψευτοερωτικές σχέσεις συνοδευόμενες απο το άψυχο, μηχανοποιημένο σέξ. Όλα αυτά που θα εξουθενώσουν ακόμη περισσότερο τον ήδη βεβαρημένο και βάναυσα κακοποιημένο ψυχισμό μας! Οταν τα πράγματα θα έχουν φτάσει στο απροχώρητο και η ψυχική ασθένεια θα είναι πια γεγονός και με πάντα απούσες τις αληθινές, τις ουσιαστικές σχέσεις, τις μακροχρόνιες φιλίες, όταν οι συνευρέσεις μας με τους ανθρώπους και η ομαδικότητα στην ύπαρξη είναι πια άγνωστες, οταν το κοινωνικό “σχετίζεσθαι”αποτελέσει παρελθόν...οι “θείες με τα μαύρα” παίρνουν την θέση τους στην ζωή μας... Είναι επιτακτικό κι αναγκαίο για την ψυχική υγεία του ανθρώπου το συναίσθημα του συμπάσχειν, του συνανήκειν και του συνυπάρχειν...
Όλα αυτά μας χαρίζουν μια αίσθηση σιγουριάς και ενισχύουν αποφασιστικά την ψυχική μας ευμάρεια και στιβαρότητα και μας καθιστούν συναισθηματικά ανθεκτικούς δρώντας ενάντια στην αποξένωση, την απώλεια νοήματος και την μοναξιά! Ετσι στην “θεία με τα μαύρα”και μπροστά της θα μιλήσουμε με τον εαυτό μας και για τον εαυτό μας! Εν ανάγκη θα παραδεχτούμε την εξουθενωτική και τρομακτική κατάσταση που βιώνουμε...θα μας μιλήσει κι αυτή...θα την ακούσουμε...κι ας μας βρεί ανήμπορους, ενοχικούς κουρασμένους και άδειους... Ομως, ας μην την αποπάρουμε, γιατί αφού μας επισκέφτηκε είναι υπαρκτή στην ζωή μας,ας συνομιλήσουμε μαζί της, ας την αποδεχτούμε με στόχο την βιωσιμότητά μας και την επανάκαμψή μας. Να της δώσουμε την απαραίτητη προσοχή, να ακούσουμε τα μηνύματα που μας φέρνει και να μάθουμε σημαντικά πράγματα για τον εαυτό μας από αυτήν. Οσο περισσότερο την κατανοούμε τόσο πιο ορθά κατανοούμε τα δίκια της, τόσο πιό κοντά στις λύσεις μας ερχόμαστε και τόσο πιο πολλά ψυχικά μας αποθέματά μας ανακαλύπτουμε. Οφείλουμε απέναντι στην κατάθλιψη να φανούμε σοφοί, να μην της επιτεθούμε και δείξουμε εχθρική στάση απέναντί της, τουναντίον να κατανοήσουμε τους λόγους που συχνά μας επισκέπτεται...
Δεν ήρθε για να μείνει κι αυτό θα εξαρτηθεί από εμάς!
Ακούγοντάς την προσεκτικά και κάνοντας αυτά που οφείλουμε για τον εαυτό μας την κατάλληλη στιγμή,μια αλλη θεια αυτη της χαράς θα πάρει την θέση της στις επισκέψεις που θα δεχομαστε... Απο το πόσο καλά θα φερθούμε στην κατάθλιψή μας, στη “θεία με τα μαύρα”, θα εξαρτηθεί και η στιγμή που θα φύγει...από μόνη της...όπως ήρθε…!!!
