του Μάνθου Μυριούνη Ψυχολόγου/Ψυχοθεραπευτή
Αφορμή για να γραφτεί αυτό το άρθρο στάθηκε ο προβληματισμός που από κοινού διατυπώσαμε με έναν φίλο, ο οποίος ενεργά ασχολείται με το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις “ομηρικού τύπου μάχες” που συχνά πυκνά λαμβάνουν χώρα σε αυτήν την μορφή ανθρώπινης επικοινωνία και μάλιστα στη βάση ανούσιων αφορμών.
Άνθρωποι που κατά βάση είναι άγνωστοι μεταξύ τους κατηγορούν, απειλούν ή και βρίζουν ο ένας τον άλλον δίχως βεβαία να υπάρχει καμιά στοιχειώδης λογική αιτία, ούτε δομημένη επιχειρηματολογία και ουσιαστική ανταλλαγή έστω και διαφωνία απόψεων.
Το ζήτημα είναι άπλα να “την πούμε”στον άλλον και να τον κάνουμε να το βουλώσει προφασιζόμενοι μια κάποια αφορμή.
Άλλωστε τα κοινωνικά δίκτυα είναι ένας εξαιρετικά ευνοϊκός και προνομιακός χώρος για φθηνούς εξυπνακισμους, γρήγορες ατάκες, αναίτιες κακίες, ευκαιριακά και λογικοφανή πυροτεχνήματα αντί επιχειρημάτων ανάμεσα σε οπαδούς διαφορετικών αθλητικών ομάδων, διαφορετικών ιδεών,πολιτικών και στάσεων, διαφορετικών ειδών μουσικής έκφρασης…
Πάντα βεβαίως, φορώντας την μάσκα της ανωνυμίας, σπέρνουν κατηγορίες, εκτονώνουν θυμους και διαχέουν έναν απίστευτο και αστείρευτο αρνητισμό που στάζει φαρμάκι.
Σπέρνουν χολή μέσω κακόβουλων σχολίων που δεν προσφέρουν ούτε στον διάλογο, ούτε βοηθούν στην ανάδειξη της αληθείας ή ακόμη και στην διαπίστωση της διάστασης των απόψεων.
Απλά είναι επιθετικοί και με αναληθή,αστήρικτα και ανυπόστατα σχόλια εκτρέπουν την ανταλλαγή απόψεων σε ένα ακατάσχετο υβρεολόγιο γεμάτο υπαινιγμούς, σοφιστιες, αλληλοκατηγορίες και δεν σταματούν μέχρι να το πετύχουν όλο αυτό.
Βρίζουν και προσβάλλουν οποιονδήποτε έχει διαφορετική άποψη με στόχο να εκνευρίσουν, να θυμώσουν τους συνομιλητές τους, να τους συκοφαντήσουν και να δημιουργήσουν έτσι συναισθήματα απέχθειας, αηδίας και πόνου.
Μια νέα έρευνα μας δίνει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις διάφορες προσωπικότητες που συναντούμε στο διαδίκτυο, την προσωπικότητα των τρολς άλλα και γενικότερα των προσωπικοτήτων που συχνά κρύβονται πίσω από την ανωνυμία τους.
Σαν τρολάρισμα ορίζεται η πρακτική του να συμπεριφέρεται κάποιος με παραπλανητικό, καταστροφικό και ενοχλητικό τρόπο σε ένα επικοινωνιακό περιβάλλον στο διαδίκτυο με σκοπό την ευχαρίστησή του μέσω της εξωτερίκευσης ταπεινών και απεχθων εκφράσεων.
Οι ψυχολόγοι εξέτασαν αν οι άνθρωποι που ασχολούνται με το να τρολάρουν σχετίζονται με το σύνδρομο του σαδισμού, του Μακιαβελισμού (την επιθυμία δηλαδή να χειραγωγούν και να εξαπατούν τους άλλους), τον ναρκισσισμό (τον αυτοθαυμασμό και την ευτελή φιλαρέσκεια (την ψυχοπαθεια (την έλλειψη μετάνοιας,την ύπαρξη αρρωστημένων τέρψεων και συναισθηματικής αναισθησίας) και με μια ιδιότυπης μορφής κακοποίησης, δηλαδή την αποκόμιση ευχαρίστησης από τον πόνο και την αγωνία των άλλων.
Πολλοί από αυτούς σε ανάλογες ερωτήσεις ομολόγησαν ότι αρέσκονται στο να βασανίζουν τους ανθρώπους με μια διαδικτυακή μορφή καθημερινού σαδισμού.
Στην Wikipedia το τρολ αναφέρεται σαν το πρόσωπο που σπέρνει την διχόνοια στο διαδίκτυο ξεκινώντας διαφωνίες ή αναστατώνοντας τους άλλους χρήστες με το να ανεβάζουν ενοχλητικά μηνύματα.
Εδώ πρέπει να γίνουν ορισμένες απαραίτητες επισημάνσεις: ότι ενώ τα κοινωνικά δίκτυα υπάρχουν για να μας συνδέουν με τους άλλους διενεργούν ταυτόχρονα και το εντελώς αντίθετο δηλαδή μας αποσυνδέουν και μας απομονώνουν...
Οι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι το φαινόμενο της επιθετικότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μοιάζει με το φαινόμενο της επιθετικότητας που δείχνουν οι οδηγοί στο δρόμο.
Μπορεί δηλαδή ένας ήρεμος κατα τα άλλα στην καθημερινότητά του άνθρωπος να μεταμορφώνεται σε αγροίκο πίσω από το τιμόνι ή το πληκτρολόγιο.
Αυτό συμβαίνει επειδή όταν απομονωθεί κάποιος στο όχημα του δεν αισθάνεται το ίδιο συνδεδεμένος με τους άλλους οδηγούς γύρω του και εύκολα θυμώνει, βρίζει,γίνεται επιθετικός.
Έτσι και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είμαστε απομονωμένοι από τους άλλους χρήστες πάρα το γεγονός ότι τα χρησιμοποιούμε για να συνδεθούμε με τους αυτους!!!
Άλλοι προσπαθούν και παραμυθιάζουν τον εαυτό τους παρουσιάζοντας μια ιδανική εικόνα του εαυτού τουςι διαφημίζοντας την οικογενειακή και προσωπική τους ευτυχία τόσο ιδεατά και φτιαχτά που κάνει μπαμ από μακριά.
Είναι ομως συνάμα και ιδιαίτερα επικίνδυνο ένεκα της τόσης αυτοέκθεσης στα κοινωνικά μεσα ιδιαίτερα στις περιπτώσεις υπαρξης μικρών παιδιών.
Για να είμαστε όμως ειλικρινείς αν και δυσάρεστοι,πρέπει να παραδεχτούμε κάποιες αλήθειες όχι και τόσο κολακευτικές για τον άνθρωπο αρκεί να δούμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως πραγματικά είναι.
Δηλαδή σαν κάτι άψυχο και άυλο δηλαδή σαν κάτι ουδέτερο ,το οποίο παίρνει διαφορετικές μορφές-καλες και κακές-αναλογα με την χρήση που εμείς κάνουμε και την μορφή που εμείς τους δίνουμε.
Έτσι ο άνθρωπος είναι πάλι σαν έμψυχο ον,αυτός που δίνει την σημασία και την μορφή στα πράγματα και αυτό που φαίνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι τίποτε άλλο πάρα μια έκφραση του ανθρώπου πίσω από το διαδικτυακό προφίλ.
Το ερώτημα είναι γιατί στο διαδίκτυο είμαστε πιο κακοί, πιο σκληροί και πιο υβριστές από ότι είμαστε στην κανονική μας ζωή;
Πέρα από την ανωνυμία που λειτουργεί καταλυτικά και απελευθερωτικά για αυτούς που την προτιμούν και την μεταχειρίζονται,αφού τους παρέχει την ασφάλεια να μπορούν να ξερνούν χολή αδιαλείπτως και να κακολογούν τον καθένα που έχει διαφορετική αντίληψη για τα πράγματα, την μουσική,τις πολίτικες απόψεις.
Η εύκολη και συνήθης αυτή σκληρότητα είναι αποτέλεσμα της υποεκπροσωπησης στην καθημερινότητά τους και της έλλειψης εκ του σύνεγγυς επικοινωνίας (Αριστοτελικό ρίμα “ορω”), την απουσία επαφής βλεμματικής, οπτικής και ακουστικής άλλα και κάθε άλλης μη λεκτικής που μπορεί να υπάρχει σε μια κατά πρόσωπο επικοινωνία.
Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι στο διαδίκτυο βρίσκουμε το βήμα να πούμε όσα δεν μπορούμε άλλου και ξεσπάμε εκεί βγάζοντας από μέσα μας τα πιο κατώτερα, σκοτεινά των ενστίκτων μας. Συντελείται χωρίς να το καταλαβαίνουμε μια άνευ προηγούμενου αποπροσωποποίηση, έχοντας την εντύπωση πως δεν απευθυνόμαστε σε ανθρώπους.
Κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν θα λάμβανε χωρά στην καθημερινή μας ζωή.
Δεν έχουμε κατανοήσει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα δημόσιο βήμα και μάλιστα πολυπληθέστερο σε ακροατήριο από κάθε πλατεία ή μάζωξη ανθρώπων και νομίζουμε πως επειδή από το κομπιούτερ μας δεν μας κοιτάει κάνεις μπορούμε να λέμε ότι θέλουμε δίχως ντροπή και χωρίς συνέπειες.
Ετσι απελευθερώνονται τα καταπιεσμένα ένστικτα μας.
Αλλωστε ο άνθρωπος που έχει συνηθίσει να διώχνει από πάνω του όλες του τις ευθύνες κατηγορεί το μέσο ,δηλαδή το διαδίκτυο, ότι είναι έτσι φτιαγμένο που τον παρασέρνει σε κάτι που ”δεν το εννοούσε έτσι ακριβώς” προσπαθώντας να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.
Μέσα στον διαδικτυακό ιστό πληθαίνουν οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοπεποίθηση,που δεν ανήκουν κάπου αν και θα το ήθελαν πολύ και που εκμαιεύουν την δυνατότητα ύπαρξής τους με ανώδυνα σχόλια και κοινότυπες αναρτήσεις. Με αυτές είναι που ανατροφοδοτουν την ελάχιστη ανταμοιβή που είναι ικανή να τους χρησιμεύσει στην επιβίωση τους.
Σαφέστατα και η αναζήτηση και απόκτηση ταυτότητας σε ελλιπείς προσωπικότητες είναι κάτι που μέσα από το διαδίκτυο πραγματοποιείται και μαζί με παρόμοιους "φίλους μας" που ψάχνουν να πιαστούν από κάτι συνεκτικό μεταξύ τους.
Συνήθως όχι επειδή επιτελούς κατάλαβαν τι θέλουν στην ζωή τους άλλα ομονοούν στο τι ακριβώς μισούν.
Εξάλλου γι αυτούς είναι σωστό ότι λένε οι πολλοί ή όσοι συμφωνούν μαζί τους.
Εχοντας υπόψη ότι η παραδοσιακή ενημέρωση άνηκε αυστηρά σε κάποιους που μέχρι πρότινος απολάμβαναν το μονοπώλιο της δημοσιάς έκφρασης διανθισμένης με διάφορα ψευδή και διατηρώντας μια επίφαση γλοιώδους καθωσπρεπισμου τώρα που αυτη η σφαίρα δημοσιάς έκφρασης επεκτάθηκε απίστευτα βγαίνει μια κριτική διάθεση για όλους και για όλα είτε από εκδίκηση ,είτε για την αφέλεια ορισμένων ,είτε ακόμη επειδή θεωρούν ότι αυτοί φταίνε για το σημερινό μας χάλι με την εμπλοκή τους (βουλευτές,επωνύμους δημοσιογράφους και διανοούμενους/καλλιτέχνες με την σιωπηρή τους συνεργεία).
Ο καταπιεσμένος κακός εαυτός μας πίσω από την ανωνυμία και τα ψεύτικα προφίλ βρήκε επιτελούς διέξοδο να εκτονωθεί και να εκφραστεί κάτι που δεν μπορεί να κάνει στο αυστηρό και απαιτητικό γραφείο που εργάζεται ,ούτε κατά την διάρκεια της απουσίας του από τα κοινωνικά δρώμενα που διεκδικούνται στο δρόμο,ούτε καν από την εκκωφαντική του απουσία από το οικογενειακό τραπέζι η και το συντροφικό/συζυγικό /διπλό του κρεβάτι. Έτσι απουσιάζει η ντροπή όχι με την έννοια την ηθικοπλαστική άλλα την πραγματική την ουσιαστική που μπορεί και μας κράτα αξιοπρεπής στις κοινωνικές μας σχέσεις. Ταν όμως αυτές είναι διαδικτυακές πως να χαλάσουμε τις σχέσεις αυτές αφοί ουσιαστικά δεν υπήρξαν πότε και οι δεσμοί μαζί τους ήταν ευκαιριακοί και γι αυτό κάποια στιγμή είτε διαγράφηκαν είτε ξεσκαρταρισμάτων.
Ζούμε σοβαρό πρόβλημα να ξεχωρίσουμε το ιδιωτικό από το δημόσιο ,αφοί δεν είναι πλέον και τόσο διακριτά με την άλογη χρίση του διαδικτύου και αυτό ενέχει προβλήματα και κίνδυνους! Οι σύγχρονοι άνθρωποι αυταπατώνται συνειδητά σε πολλά επίπεδα όταν συμμετέχουν ενεργά στο διαδικτυακό γιγνεσθαι. Αυταπατωνται θεωρώντας ότι μετέχουν σε κάτι ιδιωτικό και αυταπατώνται διπλά όταν νομίζουν ότι αισθάνονται μεγάλη άνεση με έναν εντελώς ξένο,αφοί στα κοινωνικά δίκτυα απαντάται το φαινόμενο της διπλής αντίστροφης :”της απόστασης που φτιάχνει εγγύτητα και της εγγύτητας που φτιάχνει απόσταση”(Παναγής Παναγιωτόπουλος). Στην δίκη μας την Ελληνική πραγματικότητα πολλοί βρίσκουν στο διαδίκτυο το θάρρος να πούνε και να γράψουν πράγματα που σε άλλες συνθήκες ε ουδενί δεν θα εξέφραζαν. Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντιμετωπίζονται σαν πεδία ελεύθερης έκφρασης.
Τούτο σε συνδυασμό του ότι ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι λίγα μπορεί να αλλάξει και λιγότερα να επηρεάσει νιώθει αδύναμος και αδικημένος,πράγμα που αποτελεί το τέλειο άλλοθι και την κατάλληλη συνταγή έτσι ώστε να βγάλει από μέσα του όλα του τα απωθημένα . Σε συνδυασμό με την ορθή διαδικτυακή συμπεριφορά στην οποία πότε δεν μυηθήκαμε,άπλα μας παρασχέθηκε ένας υπολογιστής και μας είπαν γράψτε ότι σας κατεβεί,χωρίς κανένα όριο και με εδραιωμένη την ατιμωρησία άλλα και τον μαινόμενο πόλεμο “όλοι εναντίον όλων” που μας χαρακτηρίζει ,μοιάζουμε με ιθαγενείς που πειραματίζονται σε όπλα που πότε δεν έχουν δοκιμάσει και στα οποία πότε δεν έχουν εξασκηθεί. Στο τέλος θα στραφούμε ο ένας απέναντι στον άλλον μεταξύ μας, αν δεν γίνεται ήδη αυτό!
Το να γνωρίζουμε την αλφάβητα και πως να συνθέτουμε προτάσεις δεν σημαίνει πως γνωρίζουμε και πως να διατυπώσουμε λογικούς συνειρμούς και κατανοητές προτάσεις. Αν δεν σεβαστούμε εγκαίρως το προνόμιο της ελεύθερης έκφρασης του διαδικτύου με το χάος που θα προκύψει, εύκολα θα αποδεχτούμε την αυστηρή αστυνόμευση του και τον περιορισμό των ελευθερίων μας. Σίγουρα η συλλογική ασφυξία και οι περιπέτειες των τελευταίων ετών με την κοινωνική αδικία την οικονομική ανέχεια και την πολίτικη αστάθεια μας έχει οδηγήσει στην απαξίωση των πάντων και είναι ολισθηρή η θεώρηση ότι η μονή επανάσταση που μας έμεινε είναι αυτί μεσώ του διαδικτύου. Αϊτή η νέα πανδημία ,η επιθετικότητα στο διαδίκτυο,μοιάζει σαν να είμαστε εκπαιδευμένοι να σχολιάζουμε αρνητικά το παραμικρό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επειδή επιτρέπεται ο ανοιχτός διάλογος να το κατακλύζουμε με βρισιές,απειλές και κατάρες. Κοιτώντας τέλος στον καθρέφτη μας πρέπει να ομολογήσουμε ότι ένα μεγάλο μέρος των συνανθρώπων και του κόσμου είναι βαθιά κακοφορμισμένο ,χωρίς καμιά εν συναίσθηση για τον συνάνθρωπο και με μια σοβαρή αγραμματοσύνη στην διαδικτυακή επικοινωνία.
Οπως αναφέρθηκε και πριν περάσαμε από την άγνοια στην καθημερινή και εντατική χρίση,χωρίς να συμπεριλάβουμε άξιες,ηθικές και ευγενικές στάσεις στην συμπεριφορά μας